Bouw ’t zelf, Tegenlicht, 18 november 2013

Deze, helaas alweer laatste, aflevering van Tegenlicht in 2013 gaat over zelf bouwen. Mensen die, vaak op grond van financiële motieven, zelf hun huis bouwen. De crisis is daarbij bondgenoot. Adri Duivensteijn, voormalig wethouder te Almere, heeft er een mooi verhaal bij. Hij vergelijkt deze tijd met 1673 toen de Amsterdamse grachtengordel gebouwd werd (zie foto). In die tijd zat zeventig procent van de bouwkosten in het materiaal, inmiddels is dat nog maar twintig procent. De nieuwe huizenbouwer is geen consument maar een producent, die samen met anderen een nieuwe gemeenschap en een andere samenleving uit de grond stampt.

In de intro spreekt men van een ommekeer in de bouwwereld. De periode van Vinex uitrol is voorbij. Men bouwt zelf zijn huis op door de gemeente beschikbaar gestelde kavels. Daardoor zorgt men zelf voor invulling van de publieke ruimte. De eigen kracht van burgers is in Den Haag nog niet ontdekt, zegt Duivensteijn. Hij kreeg het een keer aan de stok met minister Donner die niet wilde afwijken van het Bouwbesluit, maar tenslotte vonden ze een oplossing door het gewraakte woonobject als experiment te benoemen.

Door het zelf bouwen wisselen bewoners informatie uit, net zoals hondenbezitters dat doen. Serge en Alexandra doen het in Almere helemaal zelf, omdat een aannemer te duur is. Dat kan omdat Serge zzp-er is en een slappe tijd beleeft. Ze slapen beneden omdat het daar koeler is en boven hebben ze meer uitzicht. Wat betreft de ramen hebben ze rekening gehouden met zichtlijnen. Jacqueline Tellinga houdt toezicht op het bouwproces.

In Amsterdam Noord loopt Frank Alsema rond op zijn kavel. De grond zou eigenlijk door een projectontwikkelaar bebouwd worden maar die kreeg zijn plannen niet rond. Frank is bezig alle bouwelementen voor zijn huis te verzamelen en laat op grond daarvan een architect op zijn droom los. Ze tonen een maquette die flexibel is. Misschien komt de vader van Frank inwonen, misschien gaat hij een deel verhuren of zelfs verkopen. Frank wil ook meedoen aan buurtvernieuwing inclusief kunstwerken. Els Daems van de gemeente Amsterdam zegt dat zelfbouwers veel kennis en ervaring meebrengen. Op de vraag van de interviewer of er geen tweedeling ontstaat, antwoordt Daems dat zelfbouwers vaak niet rijk zijn, maar wel avontuurlijk en dat de overheid daar fris bij blijft.

Peter Hermans zette in Almere een woning neer zonder ramen op de bovenverdiepingen. Het licht valt door het dak naar beneden. De voorgevel is van lichtdoorlatend materiaal gemaakt. Donner maakte bezwaar op grond van het Bouwbesluit dat ramen eist. Daarna werd het als een experiment aangemerkt. Duivensteijn zegt dat de woning daarmee een doorbraak vormde.  

Een aannemer ziet dat met het zelfbouwen zijn wereld verandert. Het is minder eenvormig en het vraagt meer vakmanschap, ook van een architect. Duivensteijn bepleit dat de gemeente zelf meer grond, die in bezit is van allerlei belangengroeperingen is, in handen krijgt om die aan zelfbouwers beschikbaar te stellen. Dan kunnen ook mensen met een beperkt budget daarvoor in aanmerking komen. Projectontwikkelaar Olaf Vreugdenhil begroet het nieuwe bouwen als een boer met kiespijn. In Almere zet stedenbouwkundige Winy Maas daarentegen project Oosterwold op, dat op een slimme computergestuurde manier door de mensen zelf ontworpen wordt. Door tient meters rond de kavels vrij te houden, ontstaat een verrassend patroon van openbare ruimte. Men gaat ook zelf zorgen voor de water- en stroomvoorziening.

Hier meer over de uitzending, vanavond gaat het verder in Pakhuis de Zwijger.