Wojtek, the bear that went to war (2011), documentaire van Will Hood en Adam Lavis

De beer die zich een man waande en een symbool voor vrijheid werd.

Wojtek, the bear that went to war vertelt het ongelooflijke verhaal van een Syrische bruine beer, die vijf jaar in een Pools legerregiment diende en tot korporaal benoemd werd. Net als de Polen won hij de oorlog maar dat ging wel ten koste van zijn eigen vrijheid. Hij werd opgesloten in een dierentuin, zoals de Polen achter het ijzeren gordijn.

Er werd eerder een boek over hem geschreven, Wojtek the bear, in het Nederlands vertaald als Soldaat beer. In de documentaire van Will Hood en Adam Lavis wordt daaruit voorgelezen. Het verhaal begint in het Alborz gebergte in het toenmalige Perzië. Een Pools regiment krijgt in 1942 een beertje waarvan de moeder is doodgeschoten. Irena Bokiewicz, die in 1940 gedeporteerd werd naar Siberië en later bij de Polen in het Britse leger werd gevoegd, ontfermt zich over hem. Het was het begin van zijn militaire carrière.

Toen het regiment vanwege de oprukkende vijand naar het hete Irak moest, groef men een gat voor de beer en zette hem in het water om af te koelen. Net als zijzelf was Wojtek een ontheemde, zegt Irena. Er waren meer mascottes in het kamp, zoals katten en honden en vossen. Wojtek was een sociaal beest, dat graag onder de mensen was.

Wojciech Narelbski ontmoette zijn naamgenoot in november van dat jaar in Palestina. Hij werd later de kleine Wojtek genoemd. Op het moment dat het regiment zich in 1944 verscheepte vanuit Alexandrië in Egypte om in Monte Cassino te gaan vechten, stond Wojtek, die inmiddels tot korporaal was gepromoveerd, op de scheepslijst. Hij kwam echter niet opdagen, waarop twee officieren een kijkje gingen nemen. Hij stonden met hun oren te klapperen toen ze de beer zagen. Hoewel er geen beesten aan boord mochten kreeg Wojtek van het opperbevel in Cairo een uitreisvisum.

Wojtek deed gewoon mee met de anderen. Hij dronk bier, at sigaretten en hielp met het bevoorraden van granaten (zie foto). Na de vreselijke slag trok het regiment naar het noorden. Op het moment dat Wojtek de Adriatische zee zag, sprong hij uit de wagen en nam een duik, tot ontsteltenis van badende meisjes, die door de soldaten gerust gesteld werden dat ze met een lieve beer van doen hadden.

Tijdens de overtocht naar Schotland kreeg Wojtek een rantsoeneringskaart waarmee hij bier en sigaretten kon kopen. In Winfield kamp waar het regiment gehuisvest werd, staan de afdrukken van zijn klauwen, waarmee hij gemakkelijk een mens zou kunnen doden, nog in de bomen. Hij zwom graag in de buurt bij Union Bridge. Er kwamen veel mensen langs om hem te zien en foto’s van hem te nemen.

De repatriëring van de Polen vormde een probleem voor Wojtek. Wat moesten ze met die beer? Uiteindelijk nam een dierentuin in Edinburgh hem op, tot Polen vrij zou zijn, maar dat liet lang op zich wachten. De communistische machthebbers gaven geen toestemming Wojtek naar Polen te halen. Hij zou een gevaarlijk symbool voor vrijheid zijn. In de dierentuin verstond hij Pools en maakte een dansje, toen men op een viool een mazurka speelde. Archibald Brown die in de oorlog de koerier van Montogery was, en hem van dichtbij meemaakte, vertelt er ontroerd over in deze fascinerende documentaire waarin geënsceneerde en archiefbeelden elkaar afwisselen en af en toe ook nog een animatie verschijnt. Mooi gemaakt en zeer verrassend.

Hier de trailer met een heroïsch lied op de achtergrond.