Recensie: Light Years (1976), James Salter

 Hartverscheurend drama in eenvoudige taal

Vergankelijkheid is ons deel. Dat weten we en toch kunnen we het ons moeilijk voorstellen. Soms lijkt het geen probleem om er niet meer te zijn, maar vaker kwelt ons de gedachte om niet meer te bestaan en houden we die ver van ons vandaan. Gelukkig zijn er vele manieren waarop we onze tijdelijkheid kunnen vergeten, al blijft die toch ergens in ons achterhoofd doorzeuren.

In de roman Light Years is die vergankelijkheid op elke bladzijde aanwezig. Deze staat in contrast met de natuur zoals de Hudson rivier, die altijd blijft stromen en met kinderen die het eeuwig leven hebben. Dat geldt ook voor de twee jonge dochters uit een middle class gezin in New York: Franca, een knappe meid en haar zusje Danny die wat bij haar achter blijft. ‘The children are our crop, our field, our earth,’ zegt de verteller die de toestand vanuit zijn algemeenheid beziet.

Light Years is het verhaal van het gezin van architect Viri Berland en zijn vrouw Nedra. De lichte jaren zijn de jaren waarin het gezin bloeit. Met de onvermijdelijke hond die het geluk compleet maakt. Tijdens de feestjes loert op de achtergrond weliswaar het gevaar dat andere mannen en vrouwen vormen, maar dat is lange tijd aardig in toom te houden. De Berlands wordt door anderen gezien als een voorbeeld van geluk, al heeft Viri een seksuele relatie met een jonge vrouw van zijn werk, tot zij hem aan de kant zet voor een ander en gaat Nedra regelmatig naar huisvriend Jivan, die ook altijd bij hun feesten aanwezig is en geliefd bij de dochters.

De illusie van geluk wordt gevoed door het idee om samen naar Europa te reizen. De oude wereld heeft een grote aantrekkingskracht voor de Amerikanen. Nedra krijgt regelmatig uitnodigingen van een acteur, die ze in New York leerde kennen. Naarmate de dochters ouder worden en een eigen leven leiden, lijkt de bodem onder de verhouding tussen Viri en Nedra weg te vallen. ‘Like those who have given everything – performers, athletic champions, they would sink into that apathy which only impletion yields.’

Er breekt iets als Nedra zich tegen een vriend laat ontvallen dat ze iets mist, dat ze wil scheiden en reizen, hetgeen ze dan ook doet, al gaat ze eerst nog met Viri naar Londen. Daar zegt ze tegen haar echtgenoot dat ze niet terug wil naar haar oude leven.

Viri is afhankelijker dan Nedra die door haar eigen beslissingen als een gerijpte vrouw boven komt. ‘She formed her life day by day, taking as its materials the emptiness and panic as well as the rushes, like fever, of contentment. I am beyond fear of solitude, she thought, I am past it. The idea thrilled her, I am beyond it and I will not sink.’

Viri vertrekt later zelf naar Rome en krijgt daar een relatie met een onstuimige jonge vrouw. Hij trouwt zelfs met haar, maar heeft daarbij toch gemengde gevoelens.  

De losse stijl van Salter is opmerkelijk. Hij zoomt in op de hoofdpersonen Viri en Nedra en al hun vrienden en kennissen en zwenkt daarbij zonder veel omhaal van de ene situatie naar de andere. Op een enkele pagina schakelt Nedra bijvoorbeeld naar Mark, die het vriendje is van Franca, haar eigen yoga beoefening, een vriend van haar en weer terug naar Mark. Het taalgebruik is simpel. Door de korte zinnen en de vele dialoog zijn de plotse overgangen nooit moeilijk te volgen. De vele wendingen maken het verhaal levendig.

Zoals gezegd speelt de natuur een belangrijke rol in Light Years, dat oorspronkelijk in 1975 in New York werd uitgebracht. De seizoenen gaan regelmatig voorbij, ze gaan en ze komen. Hartverscheurend is de vluchtige menselijke existentie die zich tegen die achtergrond afspeelt. De tegenstrijdigheid tussen het tijdelijke en het vergankelijke vormt een grote spanning in dit boek, dat met recht een klassieker mag heten.