Dit verklaart alles, VPRO – Boeken, 7 april 2013

Essays over elegante oplossingen voor problemen

Voor de verandering heeft Wim Brands drie jonge Nederlandse wetenschappers uitgenodigd die een bijdrage hebben geleverd aan Dit verklaart alles, een Amerikaans boek, samengesteld door John Brockman en oprichter van edge.org. Daarin geven 156 wetenschappers en kunstenaars dit jaar hun elegante oplossingen op gestelde vragen. De drie gasten zijn filosofe Stine Jensen, game-deskundige David Nieborg en sociaal-psycholoog Hans IJzerman.

Brands vraagt hen eerst naar een nieuw probleem dat ze graag beantwoord zouden willen zien.

Stine Jensen vraagt van welk inzicht men af zou willen, ook al is het waar.

David Nieborg: op welke vraag durf je het antwoord niet te geven?

Hans IJzerman: waarom bestaat kunst?  

De beste van deze drie vragen wordt geselecteerd. Kijkers kunnen hieraan meedoen. Zie de site van VPRO-Boeken. 

Nu de vragen die de drie gasten in het boek behandelen.

Het essay van Nieborg gaat over het economische principe dat de winnaar alles wint, of het nou een roman is, een politicus,een app of een game; in deze tijd van internet helemaal. Dat komt door de netwerkeffecten. Het publiek is lui, kijkt naar top tien lijsten en zoekt herkenning.

Brands brengt daar tegen in dat een IJslandse popmuzikante toch maar mooi meelift met zo’n ontwikkeling.

Volgens Nieborg zitten er behalve positieve kanten ook negatieve effecten aan.

Jensen acht de verklaring dat een winnaar alles neemt overigens niet elegant. Het denken in winaars en losers leidt tot culturele verschraling.

Jensen schrijft over leven in metaforen, naar een bestaande theorie over taal die ons handelen structureert. Schrijvers en kunstenaars vermijden clichés en veranderen de alledaagse beelden, zoals bijvoorbeeld dat tijd geld is.

Brands stelt dat taal de werkelijkheid verandert, zoals in humankind in plaats van mankind. Door het gebruik van een ander woord gaan we anders naar de werkelijkheid kijken

Ikzelf denk dat er, net zoals bij Nieborg, een economische gedachte achter zit.

IJzerman onderzoekt de verhouding tussen warmte en gevoelens. Affectief contact vergroot de betrokkenheid bij elkaar. Met een kopje koffie erbij krijgen warme gevoelens voor de ander in een gesprek meer kans. Hij noemt het experiment met het rhesus aapje, dat zonder warm contact met de moeder meer stress ervaart. Volgens IJzerman die zich veelal in wetenschappelijk jargon uitdrukt, kan zijn inzicht gebruikt worden bij operaties, bijvoorbeeld door warme kruiken in te zetten tegen stress.

Jensen vindt dit soort technologische oplossingen bezwaarlijk. Brands is het met haar eens. Volgens hem is technologie ervoor bedoeld de problemen op te lossen die zij zelf veroorzaakt hebben.

Nieborg wordt bovenstaande verklaard doordat veel medewerkers aan het boek een natuurwetenschappelijke opleiding hebben en in technische termen denken. Het is lastig kritiek te geven op het vooruitgangsdenken en lieden als Steve Jobs te bekritiseren die handige apparaten hebben bedacht.

Keep it simple, roept Brands. Die slogan vindt hij, romanticus, de mooiste tekst in het boek, dat volgens hem toch niet alles verklaart. Maar misschien hebben daar juist de techniek voor nodig.       

   

Hier meer informatie over dit project op de site van VPRO-Boeken.

aangepast zaterdag 13 april 2013 16:08 uur.