Dirk van Weelden over Het laatste jaar, VPRO-Boeken, 21 april 2013

Jongens met fantasie als breekijzer

Wim Brands merkt met nadruk op dat Het laatste jaar een roman is, hoewel het gaat over de bestaande vriendschap en de samenwerking tussen Van Weelden en Martin Bril, die vandaag precies vier jaar geleden op 50 jarige leeftijd overleed. Brands memoreert dat ze het laatste jaar weer regelmatiger contact hadden. Van Weelden zegt dat hij al in 2007 van plan was om te schrijven over hun gedeelde verleden en wat daarvan terecht was gekomen. Hij wilde dat ophangen aan een verandering in de tijd, namelijk van schrijfmachine tot digitaal middel en merkt op dat hij, zoals gewoonlijk, daar weer veel te veel bijhaalde.  

Bril en Van Weelden raakten bevriend in Groningen in hun vormende jaren waarin men vaak niet precies weet hoe het leven eruit gaat zien. Ze besloten schrijver te worden. Van Weelden noemt hun vriendschap raar, in een vreemde stand, omdat ze verder heel verschillend waren. Van Weelden was serieus bezig om doelgericht te trainen voor het schrijverschap, Bril was onrustig, ook fysiek. Dat verschil had er ook mee te maken dat Van Weelden al samenwoonde en Bril in de periode van avontuur zat. Samenwonen gaf rust is de tent, zegt Van Weelden.

Ze gaven het boek Arbeidsvitaminen. Het ABC van Bril & Van Weelden

Uit. Ze kwamen tot de C. Het boek DEF stond in de steigers en ze hadden nog andere boeken in gedachten zoals het reisboek KLM, het godsdienstboek GHIJ en het geldboek NOP, maar ze hadden beiden in die tijd al een kind en moesten freelancen voor hun inkomsten. De magie van de samenwerking bestond in het plezier van het fantaseren en het idee dat het een breekijzer kon vormen om het leven te veroveren.  

 Ze kregen dat laatste jaar weer meer contact omdat Bril kanker had. Tijdens zijn ziekte moest Van Weelden hem tijdens een etentje ervan overtuigen dat zijn schrijverschap geen mislukking was geweest. De verbinding van journalistiek met literatuur was uniek. Bril was, tot verdriet van Van Weelden, boos en teleurgesteld dat hij, juist op gang gekomen, geen tijd meer werd gegund.  

Brands durft bijna niet te beginnen over de opzet van Het laatste jaar, waarbij elk hoofdstuk door een typemachine wordt verteld, bang dat Van Weelden zich verliest in beschouwingen, maar de laatste zegt dat hij zich in houdt.

Brands noemt thema’s in het boek als slagen in de literatuur en de aard van schrijverschap.

Van Weelden heeft in Het laatste jaar een parallel universum geschapen om zijn relatie met Bril te kunnen beschrijven. Bril deelde verschillende ruimtes met diverse anderen, die zoveel over Bril weten dat het onmogelijk was om een coherent verhaal te houden over hun beider ontwikkeling en dan ook nog over hun verhouding.

Hij wilde iets vertellen over hun nieuwe relatie, maar zonder als ik op te treden en liet typemachines als camera’s werken die een meerwetende positie innemen. Het zijn experts maar zonder overzicht. In het eerste hoofdstuk komt een jongensachtige verteller voor, die veel kwijt wil over de tijdsperiode, in het tweede worden heftige emoties vanuit een vrouw beschreven.  

In een dankwoord schrijft Van Weelden dat hij het boek opdroeg aan hen samen en aan Bril.

Brands vraagt hoe Bril erop gereageerd zou hebben.

Van Weelden hoopt dat Bril ermee instemt met dit boek met zijn hart geschreven is. Dan had Bril toch gelijk gehad, dat Van Weelden vrijuit diende te schrijven zonder angst voor de consequenties. Schrijven doe je niet uit competitie maar omdat je iets unieks te vertellen hebt.