Perverse prikkels in de wetenschapsbeoefening
Ontspoorde wetenschap is een herziene editie van het
eerdere boek Valse vooruitgang (1993) over frauderende wetenschap en
heeft als ondertitel Over fraude, plagiaat en academische mores. Na de
berichten over de fraude van Diederik Stapel heeft onderzoeksjournalist Frank
van Kolfschooten zich opnieuw op het onderwerp gestort. Hij denkt dat er dit
jaar nog wel meer valsheid in geschrifte boven water zal komen.
Van Kolfschooten verstuurde 8200 emails, waarin hij
wetenschappers vroeg om hem op het spoor te zetten van frauduleuze praktijken
en kreeg 1100 reacties terug, waarvan de neerslag in zijn boek te vinden is.
Ook vroeg hij stukken op van universiteiten. Bij weigerachtigheid eiste hij die
op op grond van de Wet Openbaar Bestuur.
Wim Brands begint erover dat wetenschappers soms hun naam
tegenkomen onder buitenlandse wetenschappelijke artikelen, waar ze nooit aan
hebben meegewerkt.
Van Kolfschooten zegt dat zoiets een curieuze ervaring is.
De media duiken tegenwoordig op het ontmaskeren van frauderende wetenschappers
maar verdiepen zich niet in de achtergronden, zoals dat bij Diederik Stapel ook
weer het geval was.
Het onderwerp is te moeilijk om uit te spitten. Men vraagt
deskundigen in de studio naar hun commentaar. Ook Van Kolfschooten werd
geraadpleegd. Hij bevestigt het idee van Brands dat het niet leuk is om
leeggezogen te worden. Men parasiteert op zijn kennis.
Hij kwam in de negentiger jaren op het spoor van het
onderwerp na het lezen van Betrayers of the Truth (1982) van William Broad en Nicholas
Wade. Op het spoor gezet door een medewerker van het Meertens instituut las hij
De vernedering van een heilige uit 1989 van de antropoloog Mart Bax. Dit
boekje gaat over een vermeend conflict aan het eind van de 19de eeuw
tussen kerkelijke en wereldlijke machten in een klooster in het Noord-Brabantse
Neerdonk. Bax weigerde tegenover het Meertens instituut zijn bron, een dagboek
van een overleden pater, prijs te geven. Het Meertens instituut concludeerde
vervolgens dat Bax zijn onderwerp verzonnen had.
Brands stelt de enig hoe zoiets mogelijk is, zo’n enorme
loop met de waarheid, terwijl wetenschappers daar juist naar op zoek zijn.
Van Kolfschooten zegt dat dit in alle sectoren van de
maatschappij voorkomt, maar dat het in de wetenschap een symptoom is van een
dolgedraaid systeem. Wetenschap trekt behalve waarheidszoekers ook personen aan
die uit zijn op eigen eer. Op grond van het huidige financiering van de
wetenschap kan men scoren met aantallen publicaties, waarbij de kwaliteit ervan
niet geldt. Dit leidt tot perverse prikkels.
Het Stapel-effect dwingt volgens wetenschappers die met hem
samenwerkten, tot reflectie over de manier van wetenschap beoefenen. Het
fundamenteel onderzoek staat tegenwoordig onder druk omdat het niet meteen
toepasbare resultaten oplevert. Wetenschappelijke vernieuwing komt daarom voort
uit toevalligheden, zoals gold voor penicilline, viagra en teflon, dat ons in
staat stelde naar de maan te reizen.
Van Kolfschooten vindt de wetenschap belangrijk voor de
verdere ontwikkeling van de samenleving. De huidige publicatiedwang werkt in
dit verband contraproductief.
Hier
een voorpublicatie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten