Alphons Orie, rechter Internationale Hof, in Profiel, HUMAN, 7 oktober 2012

Een beminnelijk man, de rechtvaardigheid zelve

Marijke Vreeburg, de maakster van dit portret van Alphons Orie, rechter bij het Joegoslavië-tribunaal en betrokken bij de zaak tegen Ratko Mladic, toont beelden uit de rechtszaal waar Orie onder andere aan Mladic vraagt op te houden foto’s te tonen en zijn muts af te zetten. Getuige Pasic houdt een emotioneel betoog over de gruwelijkheden. Orie houdt vervolgens een pauze.

Vreeburg volgt hem ook op weg naar Serajevo waar de jaarlijkse bijeenkomst is van advocaten die zich bezighouden met oorlogsmisdaden. In 2015 sluit het tribunaal zijn deuren in Den Haag en worden een aantal zaken teruggebracht naar Serajevo. Ook zien we weer de gruwelijke beelden van de aanslag op de markt Markale op 5 februari 1994. Mensen die daar rondlopen zeggen dat ze niet kijken naar het proces tegen Mladic omdat ze voortgaan met hun leven, een marktkoopvrouw vindt het goed dat daders berecht worden, een mannelijke collega volgt het proces wel omdat hij de oorlog heeft meegemaakt met alle vuiligheid van dien.

Orie heeft de gewoonte zijn gasten te bedanken voor hun komst. Hij kan voor het vonnis gesproken is, weinig meer voor hen doen dan begrip tonen. De Vlaamse rechter Christine van den Wijngaert vindt dat een rechter afstand moet houden. In Neurenberg kregen oorlogsmisdadigers geen onbevooroordeelde aanklagers tegenover hen. Daarom wil Van den Wijngaert een dat het Joegoslavië tribunaal onafhankelijk proces voert. Volgens haar heeft het hof zich onder leiding van Orie ontwikkeld tot een instituut.

Journaliste Heikelien Verrijn Stuart noemt het Internationale Hof (ICTY) zoals het Joegoslavië-tribunaal ook wordt genoemd, een avontuur. Het is niet de taak van het Hof om een drempel op te werpen tegen het kwaad, maar te laten zien dat de rechtspraak zin heeft. Orie zelf zegt dat de praktische kant, het zoeken van bewijs veel tijd in beslag neemt.

In Serajevo maant hij de advocaten aan om zich vooral te concentreren op de hoofdzaken. Branko Lukic, de advocaat van Mladic, zat ook in de zaal en zegt dat hij veel van de toespraak van Orie geleerd heeft. Hij verwacht nog een harde strijd in de rechtszaal. Het is niet zijn taak eerlijk te zijn, maar de rechten van zijn cliënt te beschermen. Rechter Bakone Justice Moloto vindt Orie een goede rechter, die aardig is en geduldig, Van den Wijngaert noemt hem bewogen en soms streng.

Orie zelf vindt het leiden van de zittingen uitdagend werk. Rechter Egbert Myjer zegt dat zingen voor Orie een lucratieve hobby was. Als Christus in de paastijd kon hij veel geld verdienen. Van den Wijngaert was verrast toen ze Orie in de opera Don Giovanni van Mozart hoorde.

Vreeburg volgt tenslotte Orie tijdens de dodenherdenking in Rijswijk jongstleden 4 mei. Orie zegt daar dat het goed is dat iedereen stilstaat bij de gruwelen van de oorlog. De rechtspraak van het internationale hof draagt ertoe bij dat oorlogen worden voorkomen en slachtoffers een luisterend oor vinden.

Het Joegoslavië-tribunaal moet onderscheiden worden van het Internationaal Gerechtshof dat zich buigt over rechtsverschillen tussen staten en het Internationale Strafhof waar Luis Moreno Ocampo tot en met 2011 de aanklager was. Zie hier mijn verslag van de documentaire De aanklager op dit blog van 3 december 2011 of hier de documentaire Peace versus Justice van Klaartje Quirijns op 31 maart 2012.