Voetbal & tralies, Tegenlicht, 7 mei 2012

Voetbal en politiek gaan hand in hand.

Voorafgaande aan deze laatste Tegenlicht uitzending in het seizoen 2011-2012 vertelt een aantal bekende Nederlanders waarom ze Tegenlicht zo goed vinden. Katja Schuurman zit vaak na afloop in haar eentje op de bank te applaudiseren. Ik sluit me graag bij haar aan. Tegenlicht is tegendraads, zet aan het denken, legt verbanden, al is het niet bestemd voor de moeder van Tofik Dibi.

De laatste uitzending heeft de vreselijke titel Aanvalluh! Over Poolse hooligans and Oekraïense corruptie rond het EK 2012 en gaat over het grimmige decor waarin de Europese kampioenschappen voetbal gespeeld gaan worden. Zelf dacht ik bij Poolse hooligans meteen aan het soort supporters dat de Nederlandse voetbalvelden onveilig maakt, maar in de documentaire van Mariusz Pilis blijken ze toch van een ander slag.

Hij filmt de voorzitter van het supportersvereniging van Legia Warschau die op 11 februari j.l. met dertien graden onder nul de aanhang van zijn voetbalclub toespreekt over de afgelasting van de eerste wedstrijd in het nieuwe stadion, waarin de EK gespeeld wordt. Men voelt zich door de regering gedwarsboomd. Supporters van andere clubs willen alleen anoniem reageren en worden onherkenbaar in beeld gebracht. Sinds de jaren tachtig laten supportersverenigingen hun politieke stem in het stadion horen. De regering wil hen zwart maken. In Gdansk werd vroeger op de tribunes over politiek gepraat. Legia was verbonden met het volk.

Historicus Adam Zamoyski ziet het als een strijd om de macht. Polen bestaat uit twee landen. De anti-communistische traditie is uit de geschiedenisboeken geschrapt. Er is geen afrekening met het communistische verleden geweest. Met enorme spandoeken eren supporters Poolse soldaten die vergeten zijn. Het patriottisme leeft. Men wordt op de vingers getikt als men opkomt voor de vrijheid van meningsuiting. De stemming wordt feller als men door de media in een slecht daglicht wordt gesteld. Op onafhankelijkheidsdag (11 november 2011) viel men de media aan. Op 22 mei 2011 werd leider Staruchovic opgepakt. Een priester uit Jasna Gora zegt dat de supporterleider een politieke gevangene is.  

Vervolgens gaat Pilis naar buurland Oekraíne, waar schijnprocessen plaatsvinden tegen de voormalige leiders van de Oranje revolutie uit 2004. Opnieuw zijn er tentjes in het centrum van Kiev om vrijheid te eisen. De directeur van het onafhankelijke televisiestation Tv-i zegt dat die door ‘tsaar’ Janoekovitsj aan banden is gelegd. Hij heeft de hervormingen teruggedraaid en zich omringd met personen die zijn opvattingen delen.

Tijdens het proces tegen Joelia Timoschenko vertelt oud-minister Joeri Loetsenko van Biza vanachter de tralies dat het niet eerlijk is wat er gebeurt. Joelia zelf zegt dat ze nooit de wet heeft overtreden. Dat men dat niet kan bewijzen. De rechter stuurt het morrende publiek weg. ‘U bent een onmens,’ zegt Timoschenko tegen de rechter. Tijdens de uitspraak van de rechter die haar tot zeven jaar cel veroordeelt, praat ze tegen de camera om het volk te bemoedigen en te pleiten voor gerechtigheid.

De vrouw van Loetsenko zegt dat haar man al twee jaar vast zit en dat er een sfeer van wraak en angst heerst. Ze wil naar het internationale strafhof, maar dat gaat niet zo snel.

Pilis zegt dat er nog 83 dagen tot de EK te gaan zijn en hoopt nogal cynisch dat wij van de wedstrijden zullen genieten. Het zou een mooi gebaar zijn om het circus af te gelasten, maar daarvoor zijn de belangen in deze wereld te groot. Alleen al alle Oranje frutsels die ik gister in de winkel zag. Als die nou eens gebruikt werden om een tweede Oranje revolutie teweeg te brengen…

 Hier meer op de site van Tegenlicht, hier de column Voetbal is oorlog van Hofland in NRC, 2 mei j.l.