De tweede wereldoorlog is vooral bekend van de West-Europese
kant. Over de gang van zaken in Oost-Europa, wordt minder vaak verteld. Sofi
Oksanen voorziet daarin met een krachtig verhaal over de recente geschiedenis
van de republiek Estland die in 1991 onafhankelijk werd van Rusland, maar daarvoor
zwaar zuchtte onder het juk van de Russen en tussendoor ook van de Duitsers.
De geschiedenis wordt beschreven aan de hand van de oude
Aliide Truu die alleen in een huisje in het westen van Estland, niet ver van de
hoofdstad Tallinn woont. Ze heeft daar een grote moestuin en maakt veel
groenten in. Op een ochtend in 1992 ziet ze een vreemde bult aan de overkant
van de weg. Dat blijkt een jonge vrouw te zijn, in gescheurde kleren en met
grijze vullingen tussen haar witte tanden. Zara, zoals ze heet, spreekt
Russisch. Aliide neemt haar in huis en verneemt dat ze gevlucht is voor haar
man. Zara heeft een foto bij zich van haar oma uit Vladivostok, maar durft die
niet aan elkaar te laten zien. De twee vrouwen dansen om elkaar en de hete brei
heen.
In het boek wordt steeds heen en weer geschakeld in de tijd,
van Estland in 1992 naar Vladivostok waar de jonge vrouw woonde. Zara werd daar
door twee louche mannen weggevoerd en in Berlijn als hoer aan het werk gezet.
Haar werkzaamheden worden wreed beschreven. Behalve over de persoonlijke
ellende van Zara gaat het verhaal over de oorlogsellende en de niet minder
gewelddadige bezetting door de Russen.
In de oorlog waren de zusjes Aliide en Ingel op een huwbare
leeftijd. Aliide werd verliefd op de soldaat Hans maar Hans koos voor de
mooiere Ingel. Hans was op de hand van de Duitsers en ging met hen mee. Na de
oorlog dook hij onder bij Aliide en Ingel. Ingel werd door de Russen opgepakt
en met haar dochtertje Linda weggevoerd. Aliide werd afgetuigd en trouwde
desondanks met een communistische partijman, om Hans die in het geheim nog
steeds bij haar woont, een dekmantel te bieden. Ze houdt van een fascist en
leeft samen met een communist.
De komst van Zara na de bevrijding breekt het verleden van
Aliide open. Treffend beschreven is de wisselvalligheid door alle politieke
veranderingen waarin men moest leven en mee omgaan. Aliide is getraumatiseerd
na haar mishandeling door de Russen omdat ze niet wilde zeggen waar Hans was.
Zara en zij zitten bij elkaar aan het elastiek.
Zuivering is een bijzonder sfeervolle, spannende en sterk
verhalende roman, waarin niet teveel wordt uitgelegd. Het is een zintuiglijk
ervaring door al het gekook van Aliide en Zara die haar daarbij helpt.
‘Zara maakte de laatste frambozen van het jaar schoon; ze
verwijderde de wormen en de door wormen aangevreten frambozen, en deed de
bessen waarvan ze eerst de slechte helft had verwijderd in een schaal.’
Ook zintuiglijk worden de melkmeisjes beschreven die in dorp
in het gevlei proberen te komen bij jongens die in 1950 patriottische films
komen draaien over de Russische revolutie. ‘’Op een hete zomerdag droop het
zweet onder de borsten van het melkstertje vandaan en Aliide had zin om het
domme gansje te slaan en te zeggen dat de filmjongen in ieder dorp op dezelfde
manier met melksters flirtte, met alle zestienjarige meisjes, en dat al die
meisjes dezelfde begerige blik naar de toekomst hadden, dat ze allemaal hun
borsten vooruitstaken en allemaal een even verleidelijk decolleté hadden, even
verleidelijk, iedere keer, op iedere plek, pets, meisje, pets, begrijp je?
Direct en beeldend, deze aangrijpende geschiedenis
van Estland met aan het eind nog een aantal zeer geheime staatsdocumenten over
de kwestie Aliide, Ingel en Hans.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten