Erwin Mortier over zijn moeder, VPRO-boeken 11 september 2011

Hommage aan de wegzinkende moeder van de schrijver.

In het zojuist verschenen Gestameld liedboek. Moedergetijden schrijft Mortier over de dementie van zijn moeder. Ze was 58 jaar oud toen de diagnose gesteld werd.Voor die tijd dacht men in de familie dat zij last had van tobberigheid op grond van levensfeiten zoals overlijdens die daar aanleiding toe zouden kunnen geven.

Wim Brands vraagt Mortier wanneer hem duidelijk werd dat er meer aan de hand was.

Mortier weet nog dat ze voor zijn boekenkast stond en dat ze niet meer op het woord boek kon komen. Hij zegt dat het moeilijk is de term Alzheimer in de mond te nemen, omdat je weet dat de persoonlijkheid erodeert en dat je als nabestaanden tot eenrichtingsverkeer veroordeeld bent. Jij bent het die alles moet doen, van de ander valt niets meer te verwachten. Mortier zou zijn moeder, die inmiddels 67 jaar oud is en alleen nog vegeteert, een persoonlijkheid willen toedichten om haar toe te kunnen juichen.

Brands vraagt hoe het was om zo vroeg te horen dat het Alzheimer was.

Mortier zegt dat hij kwaad was dat het noodlot zo vlak voor zijn neus verscheen en dat hij een klachtenlijst naar God stuurde. Zijn familie besloot op aanraden van de dokter niet aan zijn moeder te vertellen hoe de diagnose luidde. Dat zou namelijk al eerder dan nodig haar levensplezier vergallen. Ze was vrolijk, had nog drie mooie jaren, maar daarna is ze snel afgetakeld.

Zijn moeder was een zuidense Vlaamse met een scheut Italiaans bloed, die behoorlijk tekeer kon gaan, maar nooit op een intimiderende manier. Mortier zegt dat zijn ouders tegen elkaar schreeuwden omdat ze geen ruzie konden maken en op deze manier hun onmacht kwijtraakten.

Zijn ouders waren gul voor hun kinderen. Zijn vader had zelf gefnuikte ambities en moest hard werken om het gezin te onderhouden, maar zijn ouders gaven hun kinderen een goed leven. Mortier had hen een mooie levensherfst gegund.

Brands toont een fragment met Jack Agüeros, een dichter uit New York, die ook Alzheimer heeft, door zijn dochter bevraagd wordt over zijn dichtbundels en af en toe moet huilen. Brands merkt op dat er eilandjes van herinnering en herkenning bestaan.

http://video.nytimes.com/video/2011/06/30/nyregion/100000000870254/without-words.html

Mortier zegt dat zijn moeder met haar oor aan de radio gekluisterd naar Bach luisterde. De muziek kwam binnen, waar de woorden verdwenen. Tranen vormen een moeilijk te doorgronden politica van vooral verdriet. Bij zijn moeder is alles inmiddels verdwenen. Mortier heeft een andere positie ingenomen. Hij hangt tussen hemel en aarde en alles wordt vloeiend, het leven en de dood. Hij heeft zijn ervaring in een literaire vorm gegoten, als een eerbetoon aan zijn moeder.

Brands komt terug op zijn uitspraak dat Mortier haar een persoonlijkheid zou willen toedichten. De schrijver zegt dat een verhaal doet leven. Hij heeft ook herinneringen vermeld aan de periode hiervoor, toen hij nog geen domper op de ziel had. Door het schrijven gingen lampjes aan in zijn geest.

Brands zegt dat het boek zowel uitgebeend als rijk is.  

Hierbij tenslotte het mooie dankwoord van Mortier enkele dagen geleden na het uitkomen van het liedboek uitgesproken: http://www.erwinmortier.be/node/168